Translate

vrijdag 19 december 2014

HET ONDENKBARE WORDT ALLEDAAGS


HET ONDENKBARE WORDT ALLEDAAGS


Structurele deflatie, de grote vijand van de schuldenaar, is toch niet voor te stellen? ‘Ze’ zullen de wereld toch wel behoeden voor zo’n gruwel? Alsof Centrale Banken met hun Kwantitatieve Verruiming (QE) of zelfs ‘echt’ helicoptergeld, het krakende kredietsysteem, een veelvoud van de echte economie, opeens weer gezond zouden kunnen maken. Diezelfde Centrale Banken, met een minimum aan eigen vermogen, hebben inmiddels duizenden miljarden aan allerlei activa op hun eigen balans staan en zijn zelf nodig toe aan hun eigen herkapitalisatie. Maakt het niet uit of zij insolvabel lijken? Reken maar, dat hun bestaansrecht valt of staat bij hun geloofwaardigheid en dat zij zich drommels goed daarvan bewust zijn. Hun laatste herkapitalisatie vond in 1934 plaats (opwaardering van hun Goudvoorraad). Is het weer zover? Jazeker, na de volgende, echte financiele crisis, die het einde zal inluiden van het huidige, doorgedraaide financiele vliegwiel.


Wees voorbereid op het ondenkbare. Een ‘onverwachte’ wereldwijde, economische malaise breidt zich straks uit als een olievlek . Bijna alle marktsignalen van betekenis wijzen daarop. Structurele economische groei en inflatie hebben het al enige tijd laten afweten, naarmate de gigantische wereldschuld, als percentage van de economie, ondraaglijker werd met de dag. Na de ‘onverwachte’ instorting van obligatierendementen en grondstoffenprijzen, inclusief de reusachtig belangrijke olieprijs, is de ontkenningsfase bijna voorbij. ‘It’s a Bird, it’s a Plane, it’s Superman’! Deflatie staat voor de deur te trappelen! (Vrij naar de musical van Strouse). De lange, zwoele zomeravonden van op de pof leven, worden een vage herinnering. In een tijd van wereldwijde overcapaciteit en overproductie, is moordende concurrentie troef. De vergrijzende wereldbevolking wil van zijn schulden af en zal juist weer gaan sparen, om zich op het ‘pensioen’ voor te bereiden. Begin volgend jaar is er geen Westelijke Baby Boomer (geboren in de geboortegolf van 1945 tot 1955) jonger dan 50 jaar! Kasgeld wordt koning en de schildpad wint de race van de haas. Schuld, oftewel ‘andermans geld’, krijgt een hele slechte naam voor een hele lange tijd. De zeer ongezonde belastingaftrekbaarheid van schuld heeft zijn langste tijd gehad, omdat de belastinginkomsten van de overheid ver zullen achterblijven bij de verwachting.

Of zullen velen, wegens oplopende schulden, juist in een debiteurengevangenis, die vroeger alom in zwang waren, terecht komen? In vele Westerse landen zijn immers 25% van de huishoudens, zelfs 6 jaar na de kredietcrisis, ‘onder water’, met een grotere hypotheekschuld dan de waarde van het eigen huis. Dat verschilt niet zoveel van een debiteurengevangenis, want uw vriendelijke bankier kan allerlei ‘extra’ eisen stellen bij de waardedaling van onderpand (‘kleine lettertjes’!). ‘Schuld’ van de bank, nietwaar? Vergeet het maar! Er is echt geen gelukkige afloop bij een schuldencrisis. Geloof niet in sprookjes van schuldkwijtschelding. De vader van de Engelse schrijver Charles Dickens en de zoon van de Engelse dichter Lord Byron konden, in de 18de en 19de eeuw, daarvan meepraten. Opsluiting in een gevangenis, vanwege wanbetaling als gevolg van een contractuele verplichting, is tegenwoordig nog steeds gangbaar in landen als de Verenigde Arabische Emiraten (inclusief Dubai), Griekenland, Zwitserland, Amerika en Groot-Brittannie (bij ‘minachting van rechterlijke uitspraken’). Elk jaar worden er, bijvoorbeeld, zo’n 200,000 mensen veroordeeld, wegens wanbetaling van de, totaal uit de tijd geraakte,TV-kijkvergunning (£ 145.50!) van de BBC. Enkele duizenden mensen hebben hiervoor, in de afgelopen jaren, een gevangenisstraf moeten uitzitten van 3 tot 6 maanden. Elke werkdag verstuurt de BBC 100,000 dreigbrieven het land in.

Is het dan verwonderlijk, dat de groei in hypotheekschuld in de prive-sector, gedurende de laatste paar jaar, ook in Amerika, zelfs na alle superstimuleringsmaatregelen, geen enkele naam mag hebben en 90% lager is dan in 2005?    Geloof in een nieuwe, duurzame krediet- en inflatiecyclus is voor de dommen. Men is al volgepropt met dat duivelse krediet, terwijl deflatie warempel overal toeslaat. Een dramatische, verdere daling van huizenprijzen zit in het vat, wereldwijd, omdat talloze huishoudens de wanhoop nabij zijn, zodra de deflatietrend doorzet. Vergeet niet, dat er slechts 2 mensen nodig zijn om een bepaalde, lagere transactieprijs overeen te komen, die dan de waarde bepaalt van alle andere vaste activa, als verder iedereen geen actie onderneemt. Dus de marktprijs verandert uitsluitend door actie aan de marge, niet omdat er vele verkopers zijn. Onvrijwillige verkopen (‘veilingprijzen’), als deel van een gedwongen schuldensanering (er komen tijdslimieten voor het verlengen van ‘improductieve’ schuld), zijn dan uiteindelijk de klap op de vuurpijl. De geldschieter kan dan komen aankloppen bij degenen, die bij hen in het krijt staan. Het merendeel van de huidige generatie heeft eenvoudigweg geen idee, hoe beroerd voorgaande generaties het hebben gehad, terwijl de toenmalige kredietcultuur lang niet zo verbreid was als nu. Het ‘rood staan’ bij de bank werd in de donkere jaren ‘30 onmiddellijk ingetrokken.

Na de daling van de Nederlandse huizenprijzen sinds 2008 van zo’n 30%, zijn de reele huizenprijzen, na aftrek van inflatie, nog steeds 600% hoger dan het dieptepunt in 1954. De geschiedenis leert, dat reele huizenprijzen, wereldwijd, gedurende periodes van honderden jaren, nagenoeg onveranderd blijven. Dus de onverkwikkelijke aanpassing aan het historisch gemiddelde, is nog nauwelijks begonnen! Tophypotheken zijn nog steeds de wereld niet uit en de vergrijzing verandert het plaatje totaal. Een eigen huis moet dus nu op zijn minst, zo hypotheekvrij zijn als mogelijk, (slechts 10% van de Nederlandse woningen is hypotheekvrij, tegenover 30% in Amerika en Groot-Brittannnie) of anders als de bliksem verkopen! De huidige huizencyclus is onvergelijkbaar met de 50% daling van 1978 tot 1983. De Nederlandse gezinsschuld als percentage van de economie, tegenwoordig een wereldrecord, was destijds veel lager. De relatief hoge besparingen vertragen hoogstens deze fatale, neergaande trend. Als de woonlasten uit de berekening van inflatie zouden worden weggelaten, dan verkeert Nederland reeds in deflatie. Zodra de jaarlijkse salarissen zouden worden aangepast aan een neergaand prijspeil, dan zijn schuldenaren nog niet jarig. Schuld wordt een vloek. De verhuurdersheffing van de overheid helpt bovendien de bestedingen niet. Ga daar maar aan staan!

Laat er geen twijfel over bestaan, dat de instorting van de grondstoffenprijzen sinds 2011 vergelijkbaar is met die van 1922, welke een schulddeflatie veroorzaakte in tal van landen, voordat die toesloeg in de Westelijke wereld, van 1929 tot 1932. De beurshausse in Wall Street tussen 1922 en 1929 (+600%) was het directe gevolg van het onverantwoorde, superstimuleringsbeleid van de paniekerige monetaire autoriteiten, die, net zoals nu, probeerden om destijds de onvermijdelijke schulddeflatie op de lange baan te schuiven. Ook nu weer, verkeren vele Opkomende Landen (en zeker Zuidelijk Europa!) allang in een economische depressie. Zij proberen, voorzover dat mogelijk is, het hoofd boven water te houden, door hun superdevaluaties ten opzichte van de Dollar. Maar hun krediet van duizenden miljarden, steeds duurdere, Dollars doet hen (en vooral het Europese bankwezen!) straks toch de das om. De structurele trends van minder Westerse consumptie en minder globalisatie, zijn uiteindelijk niet meer tegen te houden.

Bovendien exploderen duizenden miljarden aan valuta Carry Trades (valuta-rente-arbitrage) met hefbomen van 300-tegen-1. Deze roekeloze financiele handel krijgt wederom de kous op de kop, net zoals de mythologische Icarus, die voor zijn hoogmoed werd afgestraft, omdat hij te dicht bij de Zon vloog. Maar het echte gevaar schuilt in de onzichtbare, niet-beursgenoteerde Derivaten ($ 700.000 miljard). Weliswaar zijn Credit Default Swaps (CDS), ter waarde van tienduizenden miljarden Dollars, nu beter gereguleerd (verplichte centrale clearing), maar de exponentieel groeiende ‘swaptions’ (opties op de CDS-indices), ter waarde van duizenden miljarden Dollars, zijn (nog) hiervan vrijgesteld. Deze instrumenten dienen om kredietrisico’s te verzekeren. Als de recente Olieschok zou leiden tot een 30% faillissementspercentage in de markt van ‘rommel’-obligaties (High Yield of ‘Junk’), plus eventuele besmetting in andere sectoren, dan staat het internationale bankwezen weer voor het blok. Er moet dan voor honderden miljarden uitbetaald worden. Dit was o.a. de reden, waarom de gigantische AIG (88 miljoen clienten) in 2008 met haar hoofd tegen de muur liep en ‘gered’ moest worden.

Deze film doet denken aan de Russische en Aziatische crisis in 1998 (wat even leidde tot de Westelijke dot-com hausse van 1999, dankzij de vriendelijke Centrale Banken). De huidige reserves van deze landen, die zienderogen slinken, wegen niet op tegen het uitstaande krediet. Maar dit is de Big One! Geen reflatie, ook niet van China, kan opboksen tegen de overcapaciteit en excessieve schuld, die overal zijn ontstaan. In 1873, kwam de grote Amerikaanse spoorweghausse aan zijn spectaculaire einde en ging Jay Cooke and Company, de toenmalige Goldman Sachs, ten onder. De waanzin van de excessieve uitbreiding van het spoorwegnet destijds, had geleid tot minimale rendementen en torenhoge schulden, het geijkte recept voor een economisch debacle. Daarom moeten die heerlijke beurshausses van tegenwoordig, nu worden beschouwd als mythologische sirenes, die de matrozen proberen te verleiden, om zo hun schip te pletter laten lopen tegen de rotsen. Vul je oren met was en bind jezelf vast aan de mast van het schip! Is er lage groei en stagnatie op komst? Dat lijkt nog te mooi om waar te zijn. Veel waarschijnlijker is, dat zich een plotseling onbeheersbare, financiele schokgolf aankondigt, die de wereld overspoelt en onderdompelt in een economische en politieke malaise, net op het moment, dat bijna iedereen staat te juichen. Er leek geen vuiltje aan de lucht tijdens de euforie van 1929, 2000 en in 2007. Maar alle ‘winsten’ verdwenen weer als sneeuw voor de zon, zodra de wereld enige tijd moest doorbrengen op de Intensive Care-afdeling.


DIEDERIK SCHMULL

19 December, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K


=

zaterdag 6 december 2014

WAAROM HET STRAKS HELEMAAL MISGAAT


WAAROM HET STRAKS HELEMAAL MISGAAT

Dit zijn toch allesbehalve normale tijden? Toegegeven, niemand weet, wanneer de volgende kredietcrisis om de hoek komt kijken. De mens is immers creatief en kan de pijn, bij het lopen op hete kolen, soms heel lang uitstellen. Wie dan leeft, wie dan zorgt, nietwaar? Onjuist! Of denkt men zijn schaapjes op het droge te hebben? Weer onjuist! Want de massa is juist niet liquide, vol beladen met schuld, allemaal vanwege de ‘nul- en negatieve rente’, en dus onvoorbereid op de komende financiele instorting, die de depressie van de jaren ‘30 in de schaduw zal stellen. Een maatschappij, die brave spaarders in hun hemd zet, is fundamenteel ongezond en instabiel. Zo’n onvoorstelbare maatschappij loopt verkeerd af. Bovendien kan een record aan schuld niet zonder een record aan optimisme. Wee je gebeente, als het getij opeens keert. De huidige beleggingsrisico’s in riskante activa zijn absoluut zonder weerga in de geschiedenis. Op basis van 4 belangrijke indicatoren, is de Amerikaanse S&P 500 index nu gemiddeld 80% overgewaardeerd (DShort). Dit is net zoveel als in de hausse van 1929, maar nog niet zoveel als in die van 2000. Dankzij de superlage rentes! Opvallend is, dat de S&P 500 index, zelfs na de stijging van 300% sinds 2009, reeel, na aftrek van inflatie, nog steeds beneden het niveau staat van 2000 (ex-herbelegging van dividenden). Dus we hebben niet te maken gehad met een structurele opgaande Bullmarkt, maar slechts met een verdachte, cyclische opgaande trend, terwijl de structurele neergaande Bearmarkt nog steeds aan de gang is! Er mag bijvoorbeeld absoluut geen onderbreking plaatsvinden in de exponentiele groei van de derivaten (nu al minstens 10 maal zo groot als de wereldeconomie). Anders is het einde verhaal! Door die derivaten, is iedereen tegenwoordig, als een stel bergbeklimmers, met knopen aan elkaar verbonden, dus er moet geen kink in de kabel komen. Anders storten we allemaal tegelijk het ravijn in. De massa is  verblind door het wanhopig kunstmatige monetair beleid van de Centrale Banken, wat juist een keihard bewijs is, dat het ordeloze, ‘ieder-voor-zich’, financiele systeem sinds 1971, toen de koppeling aan een standaard (moest) worden verlaten, op zijn laatste benen loopt!


Een monetair systeem, zonder teugels en discipline, is gedoemd om door zijn eigen rotatie uit elkaar te spatten, net zoals een labiele reuzenster. Is het dan al zover? Waarom is de rente anders het laagst in 300 jaar en zijn obligatierendementen, zelfs van dubieuze debiteuren, in een vrije val naar beneden? Waarom is er hier en daar zelfs sprake van negatieve rente? Omdat de markt van vastrentende waarden, die tweemaal zo groot is als de aandelenmarkten, en een veelvoud van de grondstoffenmarkten, net zoals de dieren, de meest uitstekende neus heeft voor naderend onheil. Het is de schuilplaats voor het slimme Grote Geld. Negeer dit signaal voor een hele grote climax niet! Een implosie van het wereldwijde kredietsysteem staat voor de deur, alsmede gedwongen kredietinkrimping. 2008 was slechts een voorproefje. De deflatoire krachten, met hun hogere reele rentes (rentes NA aftrek van deflatie), nemen de overhand en het vertrouwen vervliegt eensklaps. Zodra de totale Prive- en Staatsschuld groter is dan 300% van het Bruto Nationaal Product, moet de economie het stellen met een ernstige groeivertraging. Steeds meer schuld is nodig om dezelfde groei tevoorschijn te toveren. Totdat er zelfs sprake is van negatieve economische groei. Dit loopt niet goed af!

Amerika heeft nu een totale schuld van 360% ten opzichte van het BNP, de Eurozone 460% en Japan zelfs een ongehoorde 655%. Geen Centrale Bank kan dit oplossen door kwantitatieve verruiming (QE) of zelfs echt ‘helicoptergeld’ (wat in de meeste landen echter illegaal is), want ‘geld’ is slechts 5% en krediet is 95% van het financiele systeem. Krediet hangt af van vertrouwen van de kredietgever, maar ook van de kredietnemer zelf. Daarom is QE weinig bepalend voor de echte economie. Alleen pijnlijke schuldherstructurering en sanering kunnen de bodem leggen voor een nieuwe economische cyclus. Als die opeens, zonder aankondiging, uit de lucht komen vallen, dan moet men tijdig liquide zijn om de basis te leggen voor een groot vermogen in de toekomst. There is always money, but the pockets change.

Krediet is niet onbeperkt, vooral niet krediet, dat improductief is en de hoofdsom plus rente nooit kan afbetalen. Wat te denken van de alleen al $ 6800.000 miljard aan mogelijk improductieve investeringen in China in de laatste 5 jaar (Xu Ce en Wang Yuan, Shanghai Securities Journal)?  Er is een grens aan de verlenging van bestaand krediet, vooral als economische groeivooruitzichten op losse schroeven komen te staan. Krediet bestaat altijd uit een crediteur en een debiteur, dus krediet verdwijnt nooit, zonder dat er een gat ontstaat in het systeem, door het verlies van het bezit van de crediteur. Krediet ‘aan zichzelf’ bestaat niet, dus het maakt niet uit of er binnenlandse of buitenlandse crediteuren zijn. Krediet staat nooit ‘op zichzelf’, maar heeft dus altijd twee bestanddelen: een lening en een geldschieter. Zelfs als krediet ‘voor niets’ beschikbaar is, dan houdt de kredietkraan op een gegeven moment op, omdat iedereen al volgepropt is met krediet. En zo komt het systeem dan aan zijn eind. Aktiva zijn dan opeens ‘hete aardappelen’. Degene, die de laatste aardappel in handen heeft, verliest. Niets is meer iets waard. Serieus! Daarom werden Amsterdamse grachtenpanden tijdens de depressiejaren van 80 jaar geleden weggegeven voor een habbekrats.

De belangrijke olieprijs heeft haar neergaande trend sinds 2008 dramatisch voortgezet, terwijl de beste econoom ter wereld, de koperprijs, het sinds 2011 en vooral in de laatste paar weken, het volledig laat afweten. Dit zijn de voorlopers van een ernstige afzwakking van de wereldeconomie, wat de dalende obligatierendementen al enige tijd van de daken schreeuwden. Steeds lagere rente duidt op steeds lagere kredietvraag, een veeg teken. Alle groeiverwachtingen van de economische kopstukken zijn alleen maar naar beneden bijgesteld. Natuurlijk is een lagere olieprijs hetzelfde als ‘minder belasting betalen’ en lijkt het beschikbare inkomen daardoor te kunnen stijgen. Maar nu 20% van de landen in de wereld zich al in officiele ‘slechte’ deflatie (de grote vijand van de schuldenaar) bevinden (Deutsche Bank), inclusief 8 Europese landen, kan het best zijn, dat de massa meer gaat sparen in plaats van uitgeven. De tijd van structureel hogere spaarquotes lijkt te zijn aangebroken! Net zoals het bedrijfsleven al enige tijd kostbare investeringen op de lange baan heeft geschoven, vanwege de mogelijke economische stagnatie, zal de massa geleidelijk aan gaan twijfelen aan de toekomstige groei en werkgelegenheid. De consumptie-cultuur is allang niet meer, wat het was. Het bedrijfsleven klaagt overal steen en been over de omzetcijfers. De behoorlijke bedrijfswinsten zijn grotendeels te danken aan bezuinigingen en forse loonmatiging. De middenklasse, die voor driekwart de economie bepaalt, zit al sinds 2000 in het nauw, terwijl de belastingen maar moeten blijven stijgen.


Maar dit is nu al de 12de maand, waarbij aandelenindices zich tegengesteld bewegen aan de obligatierendementen (divergentie). Hogere aandelen duiden op economisch herstel en lagere obligatierendementen geven een mogelijk zwakkere economie weer. Beiden kunnen niet tegelijkertijd gelijk krijgen. Welnu, de meeste aandelenexplosies, zoals in 1929, 1969, 1999 en 2007, sloegen de plank helemaal mis. De waarschuwende signalen van de obligatie- en grondstoffenmarkten lijken, vooral nu, veel meer hout te snijden. Het hogere trendkanaal in de waarderingen van kwaliteitsobligaties voelt ijzersterk aan in het licht van talloze tegenvallende economische cijfers, wereldwijd.

Marktbewegingen proberen toekomstige verwachtingen te verdisconteren en niet de realiteit van nu. De economie zou wel eens, ondanks alle manipulaties van de cijfers, allang in de ziekenboeg kunnen liggen. Toch zouden kwaliteitsaandelen nog kunnen verdubbelen, omdat al het strooigeld, met torenhoge hefbomen, ‘ergens naar toe moet’, ondanks de structurele economische stagnatie. Van alle kanten wordt de aankoop van riskante activa aangemoedigd. Pensioenfondsen en Centrale Banken zelf, staan onder druk om hun aandelenportefeuille, zelfs op dit niveau, nog meer uit te breiden en de bedrijven zelf zijn zo ruim bij kas, dat zij de aankoop van hun eigen aandelen vrolijk blijven voortzetten. Het idee is, om het vertrouwen in de economie te verstevigen. Natuurlijk is de aandelenhausse ook te danken geweest aan de winststijgingen, plus een hogere koers/winst verhouding, dankzij een steeds lagere rente. Verder mag de rente voorlopig zeker niet stijgen om de obligatiemarkt niet voor het hoofd te stoten. Zodoende wordt de waarde van onderpand ‘veiliggesteld’, want dat houdt het kredietsysteem overeind. Een exponentieel groeiend kredietsysteem heeft uiteindelijk echter geen kans, als krediet meer stijgt dan de economische groei. Stel je voor, als groei achterwege zou blijven! Een kat in het nauw, maakt rare sprongen, voordat die toch uiteindelijk voor de bijl gaat.


Zonder algemeen aanvaardbaar onderpand, kan geen verder krediet worden verstrekt. Kwantitatieve verruiming (QE) houdt meestal in het opkopen van kwaliteitsobligaties, met name Treasuries en Duitse Bunds, die juist dienen als noodzakelijk onderpand voor krediet. De Bank of Japan (BOJ) koopt nu meer staatsobligaties op, dan er uitgegeven worden! Daardoor is de verhandelbaarheid inmiddels al aangetast en een aggressief ‘uitleen-programma’  van de kant van de Centrale Bank is meer dan ooit een voorwaarde, als QE in de praktijk niet  automatisch leidt tot deflatie! Het onbedoelde effect van het experimentele monetaire stimuleringsbeleid. QE leidt weliswaar tot tijdelijke aktiva-inflatie, die zou moeten leiden tot de aanzwengeling van de omloopsnelheid van het geld (‘bestedingsfrequentie’), maar in werkelijkheid gaat 99% (die maar weinig aktiva bezit) er niet op vooruit, dus dat blijkt een illusie. Het is zelfs zo, dat de markt vroegtijdig rekening moet houden met de eventuele pijnlijke gevolgen van de afwikkeling van QE (de valkuil van QE -- ookal zou er geen sprake zijn van enige verkoop van de obligaties op de balans van de Centrale Bank), ondanks alle sussende woorden van de spreekbuizen. De Boom-Bust gevolgen van een te soepel  monetair beleid kunnen niet worden vermeden. Dus op langere termijn werkt QE averechts! Weten de ‘activistische’ Centrale Banken eigenlijk wel, waar zij mee bezig zijn? Een maatschappij, die een beleid voert, waarbij de top 1% het alleen maar voor de wind gaat en nog superrijker wordt (het ‘Pikkety effect’), is trouwens bezig zichzelf te vernietigen. De hooivork komt dan uit de kast.


Beleggers moeten zich nu voorbereiden op het einde van de huidige stoelendans. Als de muziek stopt, zullen maar weinig aktiva overlevingskansen bieden. Het insolvabele banksysteem (ondanks de schijn-stresstests) zal zich een groot deel van de deposito’s toe eigenen en omwisselen in het eigen vermogen. Mochten de effectenbeurzen nog open blijven, dan zijn talloze genoteerde fondsen, zoals Exchange Traded Funds (ETF’s) slechts te verkopen tegen enorme kortingen. Alleen de markt van supersolide staatsobligaties, zoals Treasuries, zal altijd open blijven, want dat is de levensader van de Staat. De Staat krijgt altijd haar benodigde geld, desnoods via een superbelasting of gedwongen confiscaties. En fysiek Goud, wat de prijs ook is, dat niet in bewaring is gegeven bij het banksysteem, maar onder eigen controle wordt beheerd. Confiscatie van Goud (op een aantrekkelijke prijs) en superbelasting daarop, behoren tot de mogelijkheden, maar dat is altijd nog beter dan berooid te zijn van bezit, dat opeens weinig of niets waard blijkt te zijn. Een nieuw monetair systeem (‘Bretton Woods III’) is onvermijdelijk en de terugkeer van Goud in dat systeem ook. Het huidige, sinds 1971 in zwang zijnde, ‘fiat’-papiergeld-systeem komt aan hetzelfde roemloos einde als dat van John Law in de 18de eeuw. Bij een eventuele geldhervorming, zou een Goudprijs van $ 50,000 evenveel waard kunnen zijn als $ 500 nu. Dat is namelijk de geijkte manier om het financiele systeem te ‘herkapitaliseren’, net zoals in 1934. Goud geniet nu eenmaal al 6000 jaar wereldwijd vertrouwen. Dat is door de mensheid zo bepaald. De vliegers van Speciale Trekkingsrechten (SDR’s) en van een mondiale valuta (IMF) zullen nooit opgaan. Overeenstemming daarover kan men echt vergeten. Nee, de Amerikaanse Dollar blijft nog, gedurende enkele decennia, ‘s werelds reserve-valuta, ondanks het toenemend gebruik van andere valuta voor bilaterale handelsdoeleinden. Alleen Amerika heeft de ongeevenaarde militaire macht, de democratie en de onafhankelijke rechtsspraak, die een voorwaarde zijn voor een algemeen geaccepteerd betaalmiddel. Daarnaast is Amerika het meest onafhankelijk van de rest van de wereld, met slechts 13% van het BNP buitenlandse handel, een relatief jonge bevolking (immigratie en geboortes) en zelfvoorzienend in voedsel en energie. Een, niet ondenkbaar, politiek en monetair meer isolationistisch Amerika, zoals ruim 80 jaar geleden, zou onherroepelijk leiden tot het omvallen van de meeste domino’s in de rest van de wereld. Ook de vroegere wereldreserve-valuta, het Pond Sterling, hield het, ruim 100 jaar geleden, nog decennia vol, lang nadat de ster van Groot-Brittannie allang was verbleekt en werd overschaduwd door het opkomende Amerika.


DIEDERIK SCHMULL


6 December, 2014


WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.


==




dinsdag 18 november 2014

ACTIVA-INFLATIE IS EEN EENDAGSVLIEG


ACTIVA-INFLATIE IS EEN EENDAGSVLIEG

Een kniesoor, die daarop let! Telkens worden beleidsmakers ertoe verleid om zeepbellen te blazen, in aandelen, grondstoffen en onroerend goed, om een soort vermogenseffect te creeren. Echter. Mocht de economische groei, om welke reden dan ook, uitblijven, dan is deze bezielde, eenmalige, activa-inflatie een tijdelijk zoethoudertje. Er moet daarvoor altijd weer een hoge prijs betaald worden, zodra dat ongedisciplineerd beleid uiteindelijk uitmondt in een jammerlijke activa-deflatie. Alle vermeende winsten, behaald met de duizenden miljarden in leveraged Carry Trades (investeringsconstructie met hoge hefboom, die profiteert van hogere en lagere rentes), verdwijnen als sneeuw voor de zon. De wereld zit dan weer met de gebakken peren. Dit is niet de manier om een zieltogende economie nieuw leven in te blazen! Maar de verantwoordelijke stuurlui zijn vervolgens al van het toneel verdwenen, al of niet met hun speculatief verdiende buit. En ‘activistische’ Centrale Banken moeten weer opdraaien voor de slechte afloop van de, door henzelf , via hun gratisgeldbeleid, veroorzaakte superspeculaties, waar de risico’s weer werden genegeerd. Maar dat komt, omdat er in een ongewone tijd van ZIRP (Zero Interest Rate Policy) en QE (Quantitative Easing), geen droog brood valt te verdienen met normaal klassiek bankieren. Niemand weet, hoe hoog de activa-inflatie uiteindelijk kan worden. Dat hangt af van de ‘waanzin van de menigte’ (‘madness of crowds’). Dus een stijging van nog eens 100% van de koersen kan nooit worden uitgesloten, voordat het misloopt!


Tsjonge, tsjonge! Zo probeert Japan haar economie aan de gang te krijgen met net zo’n grote monetaire superstimulering (QE) als Amerika, wat een 4 maal zo groot Bruto Nationaal Product heeft. Wat het effect is op economie en inflatie valt nog te bezien (er is ‘technisch’ alweer een recessie), maar in ieder geval belooft een wanhopige, amper beheersbare, YEN-devaluatie, te zorgen voor ernstige evenwichtsstoornissen in de wereld. China, bijvoorbeeld, kampt al 32 maanden met dalende producentenprijzen en ziet dit met lede ogen aan. De Chinese Yuan lijkt hierdoor overgewaardeerd. Het gooien van kapitaal naar niet-productieve infrastructuurprojecten heeft ook daar zijn langste tijd gehad. De Chinese hervormingen naar een meer consumenten-gerichte maatschappij (wat slechts de helft is, als percentage van het BNP, van een typisch Westers land) zullen aldaar een deflatoire wind doen waaien. De rest van de wereld ontkomt niet aan een drastische koerswijziging, zodra deze export van deflatie nog meer narigheid tot gevolg heeft. Er zijn geen winnaars in een valuta-oorlog. De gehele wereld verliest, als het een en ander uit de hand loopt. Internationale kapitaalcontroles liggen op de loer. Die zouden dan pas echt een serieuze domper zetten op de economische groei-vooruitzichten! Met nog veel lagere langere termijn rentes in de komende paar jaar. Japan ging ons voor. Het rendement van de 30-jarige Japanse JGB is slechts 1.48%, maar die van de 30-jarige U.S. Treasury is nog steeds 3.06%. Lagere rendementen verhogen de waarderingen.

En dan te bedenken, dat deflatie slechts een symptoom en niet de oorzaak is van een economische malaise: het inkomen van de middenklasse is, vanwege allerlei redenen, al tijdenlang aan het inkrimpen, wat de consumptievraag geen goed doet (de consument is immers 70% van een Westerse economie), terwijl de bedrijfswinsten, geholpen door royale afschrijvingsregels van staatswege, als percentage van de economie, een absoluut record hebben bereikt, ook in Japan. Deflatie zorgde ervoor, dat Japan straffeloos grote begrotingstekorten erop na kon houden, zonder dat de obligatie-markt rebelleerde met steeds hogere rendementen. Monetaire superstimulering zou juist kunnen leiden tot de ‘verkeerde’ soort ‘cost-push’ inflatie, waarbij de stijgende productie-kosten worden doorberekend in de verkoopprijzen, wat bijzonder slecht nieuws zou zijn voor de consumentenvraag. Bovendien is allang duidelijk geworden, dat kwantitatieve verruiming (QE) bij de echte economie niet veel uithaalt, zolang een inkrimping van excessieve schuld steeds maar op de lange baan wordt geschoven (‘zombie-economie’).

Alleen Amerika, met haar mentaliteit van ‘let the chips fall, where they may’ (wat gebeurt, gebeurt), heeft tot nu toe het lef gehad om de schuld van de huishoudens enigszins te laten dalen tot een meer houdbaar niveau, voornamelijk door huizenfaillissementen, terwijl haar primaire begrotingstekort (tekort ex-rentebetalingen) lijkt te zijn gestabiliseerd. Bovendien zijn haar arbeidskosten internationaal veel concurrerender geworden en heeft de schalie-olie revolutie haar energiebalans totaal veranderd. Geen wonder, dat de Dollar , na ruim 30 jaar, weer in de gunst staat. Maar een hogere Dollar, de meest geleende valuta ter wereld, kan talloze speculatieve beleggingsconstructies, ter waarde van duizenden miljarden, doen ontploffen. Geen wonder, dat grondstoffen, inclusief olie, er van langs krijgen. Sommige speculanten worden uitgekleed, omdat een hogere Dollar gewoonweg nooit op hun radar verscheen.

Ondertussen wordt de onnozele belegger om de oren geslagen met steeds ‘hogere’ markten. Maar de aandelenindices zijn zo misleidend. Beleggers met een verantwoordelijke aandelenspreiding ‘misten’ dit jaar de explosie in de koersen, als zij niet eenzijdig hadden belegd in selectieve effecten, zoals bijvoorbeeld Apple (plus 40%) en Microsoft (+33%). Wel is het zo, dat het aantal fusies en overnames schijnt toe te nemen, nu de rente zo laag is en de winstmarges zo hoog zijn. Dat is een tijger in de tank (vrij naar Esso) voor de markt, naast natuurlijk de gigantische aandeleninkoop van de bedrijven zelf! Bovendien is het best mogelijk, dat de Federal Reserve, bij een stijgende Dollar, opeens rechtsomkeert maakt en begint met nog meer kwantitatieve verruiming (QE) om dat tegen te gaan. Redenen voor nog meer dierlijke instincten te over! Tegelijkertijd hebben we tegenwoordig te maken met een derivatenpiramide van minstens $ 700.000 miljard, die steunt op $ 100.000 miljard aan obligaties als onderpand. Dus de obligatiemarkt is de heilige koe. De rendementen mogen zeker niet stijgen (met dientengevolge een waardedaling), anders valt het kaartenhuis om.


De echte langere termijn waarde-beleggers, zonder op hol geslagen hoofden, kunnen in de komende tijd flink op de proef worden gesteld. Geef de markten een duwtje, en de electronische handel verergert de trend, naar boven of naar beneden, zelfs in Treasuries (waar onlangs een soort ‘flitscrash’ plaatsvond). De roep om het taboe te doorbreken van ‘echt’ helicoptergeld, buiten het banksysteem om, wordt ook steeds luider, vooral nu een verhoging van de Japanse BTW tot mislukking is gedoemd. De wereld zit in een roes, die uiteindelijk in een economische depressie eindigt. 

Koersdalingen van 50 tot 90% liggen in het verschiet, alsmede ongehoord lagere rentes, want het systeem krijgt op een gegeven moment een beroerte. Er is geen andere conclusie mogelijk, als men in aanmerking neemt, dat het totale kredietsysteem exponentieel is gegroeid tot zo’n $ 260.000 miljard tegenover slechts $ 30.000 miljard in 1995, amper 20 jaar geleden (+ 900%). Om dit alles overeind te houden in een tijd van toenemende deflatie, vereist wanhopige creativiteit. Verder is het Eurozone-project, om maar wat te noemen, zonder twijfel, aan het wankelen, als de kiezers en belastingbetalers genoeg krijgen van de ongelooflijke offers, die gebracht moeten worden om de nationale schuld ten opzichte van het BNP terug te brengen naar 60% voor 2030, via een primair overschot (ex-rente). Schuldherstructurering is de eerste stap, met alle verliezen en gevolgen van dien. Genoeg blikgroente in huis?


DIEDERIK SCHMULL


18 November, 2014


WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.


=




woensdag 5 november 2014

DE AARDKORST SCHEURT


DE AARDKORST SCHEURT


Blaast Deflatie al de aftocht? Vergeet het maar! Met man en macht probeert men die tragedie toch buiten de deur te houden. Maar talloze landen zijn allang, in toenemende mate, bezig om deflatie te exporteren via hun devaluatiebeleid. Een historisch ongekend superstimuleringsbeleid, vooral nu weer in Japan, is het rookgordijn, dat de werkelijkheid moet verdoezelen. Maar de aardkorst scheurt. Nu de hoge, gevaarlijke schokgolf nog. Vlak voor zo’n schokgolf trekt de zee zich plotseling terug. Men krijgt zelfs even het gevoel, dat het schijnbare deflatiegevaar is bezworen. Daarna sleurt de moeder van alle golven alles met zich mee. Bijna niets is opgewassen tegen deze plotselinge natuurkracht, die korte metten maakt met de excessieve krediet- en inflatiecultuur van de laatste 60 jaar. Zoals Japan de eerste was met 22 jaar van nominale nul-groei en deflatie, zal het ook de eerste zijn, die afstevent op de Grote Finale, het definitieve Eindspel, van excessieve schulddeflatie, de rest van de wereld met zich meesleurend. Nee, de Bank of Japan zal uiteindelijk deze ultieme schokgolf niet kunnen voorkomen, want geen land kan de moedwillige vernietiging van haar eigen valuta overleven. De Yen is in de laatste 2 jaar al 40% gedaald tegenover de Dollar en liefst 50% tegenover de Chinese RMB. Voor Japan is er geen weg terug!


Zo’n aardbeving begint met onschuldig lijkende rimpelingen, die door de hooggeplaatste heren onmiddellijk worden weggewuifd. Niets aan de hand! Alles is onder controle. Dit zijn niet de dertiger jaren. Tegenwoordig haalt men toch gewoon alle instrumenten uit de kast om zo’n ontwikkeling in de kiem te smoren. Wij hebben nu computermodellen, nietwaar? Alle zichtbare, onverkwikkelijke werkelijkheid is tijdelijk. Ondertussen wordt de moeder van alle aandelenhausses hier en daar extra aangewakkerd en dan komt zeker alles goed. Net zoals in de roerige jaren twintig (the roaring twenties’), toen de avondjurk even kort werd als de jurk voor overdag. Permanente, risikoloze welvaart, aangeboden op een presenteerblaadje door uw almachtige Centrale Bankiers. Tot de beurskrach zich aandient, ogenschijnlijk ‘uit het niets’. Maar met al die ‘kwantitatieve verruiming’ (geld ‘uit het niets’), al die grootscheepse aandelenaankopen van Centrale Banken en van bedrijven zelf en al die superlage en negatieve rentes, lag het toch voor de hand om je nek uit te steken met de grootste schuldhefboom aller tijden? Dames en Heren, een dergelijk monetair beleid, zonder enige ruggegraat, leidt tot een tijdelijke, kunstmatige opleving en wordt gevolgd door een uiterst triest langdurig deflatoir aanpassingsproces!

Ondertussen gaan de markten hun eigen gang. Er is voorlopig nog een toenemende vlucht in, vooral defensieve, internationale nuts-, basisconsumptie- en grootbedrijven, terwijl economisch gevoelige en grondstoffenbedrijven het al laten afweten. Biotechnologie en technologie vertonen een gemengd beeld. Beleggers in kleinere en middelgrote, laat staan financiele, bedrijven hadden al enige tijd natte voeten gekregen. Vooral Amerika en de Dollar, die lijkt uitgebroken boven een 30-jarige neergaande trend, hebben de wind mee, terwijl Europa (Eurostoxx 50) eruit ziet als een glijbaan, nu ook Duitsland (Dax 30) struikelt door de schijnbaar harde landing in China, na de grootste kredietgroei aller tijden, gedurende de laatste 6 jaar. De Opkomende Markten zijn verwikkeld in een valuta-oorlog en leveren een verwoede strijd om de duizenden miljarden aan externe Dollarschuld overeind te houden. Japan beleeft nog even een vertikale koerssprong, vanwege ‘geld uit het niets’, maar er zijn grenzen aan een instorting van de Yen. Tegelijkertijd maakt het Midden-Oosten haar eigen versie mee van een Dertigjarige Oorlog. En dan, niet te vergeten, een in het nauw gedreven Russische Beer. Dit is allesbehalve een gezonde ontwikkeling. Dit zijn de laatste stuiptrekkingen van een kunstmatige wereld, maar de harde realiteit neemt straks de overhand. Misschien niet direct morgen, maar het is toch overduidelijk, welke richting het een en ander opgaat. Niet voor niets wordt het huidige klimaat gekenmerkt door een oneindig aantal ongehoorde maatregelen, met negatieve rentes, vermogensconfiscaties, manipulaties van economische en winstcijfers, etc. Maar het zal allemaal niet mogen baten. Het eindigt in ramen verbrijzelen, puinruimen en politiek extremisme. Wacht maar, tot de rechtsradikale, Fed- en begrotingstekort hatende Republikeinen het roer overnemen van de Obamakliek. Beleggers, die dachten, dat Centrale Banken eeuwig hun hand boven hun hoofd konden blijven houden, zullen ontnuchterend ontwaken uit hun winterslaap. Niemand luistert straks meer naar wat Centrale Bankiers wel of niet te zeggen hebben.


De verleidelijke markten leiden vaak een eigen leven, waardoor velen op een dwaalspoor geraken. De deflatoire druk in de wereld weigert echter te verminderen, ondanks alle pogingen om dat tegen te gaan. Groei-optimisten staan beteuterd te staren naar de dalende grondstoffenprijzen, met name olie, een 22% waardestijging van de 30-jarige U.S. Treasury dit jaar alleen al, en het ontzaglijke tekort aan Dollars (80% van de wereldschuld is in Dollars), naarmate het teruglopende Amerikaanse tekort op de lopende rekening ervoor zorgt, dat de Amerikaanse kapitaalexport naar de rest van de wereld stagneert. Het wachten is nu op de volgende crisis, die de resterende zeepbellen in bepaalde aandelen- en onroerend goedmarkten, en niet te vergeten, in kunstwerken en klassieke autos, opblaast. Misschien eerst nog even een Melt Up, het tegenovergestelde van een Melt Down, waarvoor een overtuigende Nederlandse vertaling ontbreekt?


DIEDERIK SCHMULL


5 November, 2014


WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.

=

woensdag 29 oktober 2014

DE WENTELTRAP NAAR HET HELLEVUUR


DE WENTELTRAP NAAR HET HELLEVUUR


Men kan zich als belegger alleen in veiligheid brengen, als men in paniek raakt voor de grote massa. Natuurlijk betekent dat bijna zeker een ‘te vroeg’ afscheid van bepaalde beleggingen. Maar als de ineenstorting zich eenmaal voltrekt en de hoge waarderingen geheel of gedeeltelijk teniet worden gedaan, dan zal het struisvogelbeleid van de grote massa zich wreken. Alle factoren voor zo’n ineenstorting zijn nu al aanwezig. Maar de markten plegen het overgrote deel van de massa bij een ineenstorting met zich mee te willen sleuren. Daarom rinkelt er nooit tijdig een alarm en vindt zoiets gewoonlijk ‘onverwacht’ plaats. Want tegenwoordig vertrouwt de kudde blindelings in de reddende hand van de Federal Reserve of het Plunge Protection Team - PPT - , die de markten beinvloeden via kwantitatieve verruiming (QE) of via de koop van index futures. Maar die zullen machteloos blijken bij een Tsunami.


Nam de huidige generatie de ervaringen van twee generaties terug maar eens ter harte. Een ieder, die de economische depressiejaren van voor de Tweede Wereldoorlog meemaakte, waarbij tallozen alles plotseling teloor zagen gaan, werd daardoor voorgoed een ander mens. Men was daarna voortdurend op zijn hoede voor naderend onheil en voerde een beleggingsbeleid, dat rekening hield met een regenachtige dag. Hoe langer de huidige markten de indruk geven van een loterij zonder nieten, des te ernstiger wordt de ineenstorting. De waanzin van de massa heeft al een punt bereikt, waarbij riskante activa als ‘veilig’ worden beschouwd. Aandelen als substituut voor obligaties! Dat die activa in het niet zo eens grijze verleden vaak 70 tot 90% konden dalen, wordt gevoeglijk genegeerd. Het paradijs der dwazen! De veralgemeende verkeerde prijszetting van reele en financiele activa, gepaard gaande met een wijdverspreide, bovenmatige hefboomwerking, doet op een gegeven moment het gehele systeem de das om.

Wat wordt de lont in het kruidvat? De markten zijn ver vooruitgelopen op wat de economie ooit zou kunnen presteren. De grootste kopers waren de bedrijven zelf, door inkoop van eigen aandelen, net zoals in 2007, net voor de Financiele Crisis. Bovendien zijn 20% van alle landen in de wereld reeds in officiele deflatie ( bron: Deutsche Bank), terwijl inflatiecijfers overal gestaag blijven afglijden, met name dankzij de lagere olieprijs. Zelfs het superstimuleringsbeleid van Japan, dat een minimale inflatie beoogt van 2%, heeft niet kunnen verhinderen, dat de inflatie verder is afgenomen naar de helft daarvan. De index van levensmiddelenprijzen    (bron: University of Tokyo) is alweer 5 maanden in deflatie! De totale prive- en staatsschuld als percentage van de wereldeconomie breekt ondertussen elk hoogterecord en de autoriteiten zijn als edelherten in de schijnwerpers, terwijl zij in het openbaar niet veel meer kunnen doen, dan een stoer gezicht opzetten. Niets, maar dan ook niets, schijnt te werken.


Natuurlijk niet. Er is nu tienmaal zoveel schuld vereist om eenzelfde economische groei te realiseren als 50 jaar geleden! Elke bovenmatige schuldenlast, die niet in stand kan worden gehouden, zal op een gegeven moment toch, goedschiks of kwaadschiks, omlaaggaan. Een zachte landing is het sprookje van de eeuw! Lees de geschiedenisboekjes er maar op na. Datzelfde geldt voor de Eurozone, die in de verste verte nog steeds niet KAN voldoen aan de meest fundamentele voorwaarden voor een monetaire unie. Naarmate duidelijker wordt, dat de Europese Centrale Bank, net zoals de Bank of Japan, geen konijn uit de hoed kan toveren, dan zullen de zwakke lidstaten een voor een als domino’s omvallen. Dat is waarop een belegger zich moet voorbereiden, anders komt hij straks van een koude kermis thuis. Het is en blijft een mythe, dat, in een federatie, het opdraaien voor elkaars schuld ooit zou kunnen lukken. Zelfs in Amerika, dat warempel een land is met eenzelfde cultuur, kunnen de afzonderlijke staten en steden niet rekenen op een financieel reddingsplan van de federale overheid en zijn daarom gedwongen om een strict begrotingsbeleid te voeren. In de donkere dagen van 1975, moest het pensioenfonds van de leerkrachten, alsmede federale leningen met toekomstige inkomsten als onderpand, eraan te pas komen, om een faillissement van New York op afstand te houden.


De internationale superkredietcyclus bevindt zich in de laatste, beslissende fase. Het is niet te zeggen, hoelang deze fase nog duurt. Maar sinds het jaar 2000, lijkt de fut eruit. Sindsdien komt er allerlei kunst en vliegwerk aan te pas om deze cyclus overeind te houden. Krediet wordt, in de praktijk, niet alleen verleend op basis van een gedeelte van deposito’s. Krediet creert deposito’s, die op hun beurt weer krediet opleveren. Geldcreatie ontstaat niet alleen bij kredietverlening, maar ook bij de koop van waardepapieren, zoals obligaties en aandelen. Dat laatste is gewoon een andere vorm van kredietverlening. Geen wonder, dat het kaartenhuis van de wereldschuld zo exponentieel is gegroeid! Maar deze excessieve wereldschuld heeft onherroepelijk geleid tot de meest armzalige economische groei in 50 jaar, die het straks totaal laat afweten, waardoor dit kaartenhuis zich begeeft onder het gewicht van de, al of niet gedwongen, schuldsanering. De schuld van de een, is immers het bezit van de ander.

DIEDERIK SCHMULL

29 October, 2014

WESTCLIFF-On-SEA, Essex, U.K.
=