DE RATTENVANGERS KRIJGEN HET DRUK
Toen de rattenvanger in 1284 naar Hamelen kwam om de rattenplaag met zijn fluit te bestrijden, werd hij door de bevolking bejubeld. Zijn fluit lokte de ratten mee, waarna de bevolking van hen verlost werd. De krenterige bevolking weigerde echter om hem daarvoor te belonen. Naar verluidt, lokte hij toen met diezelfde fluit, uit wraak, 130 kinderen van het dorp mee, die vervolgens ook verdwenen. Luister dus niet naar de huidige rattenvangers, de Centrale Banken! Als men, als belegger, blijft hangen aan hun lippen om de markten te bespelen, dan komt men later van een hele dure kermis thuis. Na 96 maanden van massieve monetaire stimulering (QE), inclusief nul- en negatieve rente (ZIRP & NIRP), hebben zij niets anders kunnen verkopen dan gebakken lucht. Van economische groei , ‘volledige’ werkgelegenheid of inflatie is geen sprake, ondanks alle gemanipuleerde cijfers.
Maar om de bevolking ervan te overtuigen, dat hun excentrieke beleid, waardoor crediteuren zelfs worden beboet, niet tot mislukking is gedoemd, doen zij misschien straks er nog een schepje bovenop met nog meer ‘kwantitatieve verruiming’ (QE), negatieve rente (NIRP), wellicht een vorm van ‘helikoptergeld’ en verdere beperkingen op kasgeld, wat, jammer genoeg, nog bestaat en wat wordt beschouwd als een vloek. Want kasgeld moet worden belast, oftewel ‘afgepakt’. Zijn besparingen opeens niet meer het fundament voor welvaarts-vermeerdering? Dwaasheid ten top! Met hun oneindige geldbuidel (liquiditeitscreatie ‘uit het niets’) kan alles door hen, in theorie, worden opgekocht, waardoor vraag en aanbod (‘de markt’) in obligaties, aandelen, onroerend goed en grondstoffen, totaal kunnen worden uitgeschakeld. Iedereen met enige activa voelt zich dan miljonair, want alles lijkt opeens schaars. Weer een illusie rijker!
Of worden de monetaire teugels eindelijk juist strakker aangehaald, tot de markten weer een tik krijgen? De Amerikaanse Federal Reserve laat geluiden horen, dat opgekochte obligaties bij afloop, niet meer automatisch zouden worden verlengd en dat de korte termijn rente (de Federal Funds rate) stapsgewijs zal worden verhoogd:
Tegelijkertijd, zou de Europese Centrale Bank (ECB) ook van plan zijn om ‘gas terug te nemen’ bij het opslokken van allerlei activa, omdat de Europese economie ‘aan de betere hand is’:
https://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/omo/html/index.en.html
Maar de daad bij het woord voegen hangt af van talloze factoren. We zullen zien. Een verschillend monetair beleid vereist moed en dat is bij de huidige generatie van Centrale Bankiers nog ver te zoeken. Die verkeren nog in de veronderstelling, dat zij de wereld hebben behoed voor een economische depressie! Maar in werkelijkheid is de wereld nu ‘verdoofd’. De vrije markt werd uitgeschakeld en het natuurlijke mechanisme van prijs-ontdekking lijkt te zijn opgeheven. Het fenomeen van bubbels in activa geeft zo’n heerlijk gevoel, totdat het opeens voorbij is, om welke reden dan ook. Het domme geld van de massa berijdt een tijger, vaak opgejaagd door steeds meer krediet, en is bang om af te stijgen. Het slimme geld van een hele kleine minderheid weet zich te onttrekken aan de verleidelijke lokroep van de bubbel en verkoopt vaak veel te vroeg, maar zit daar niet echt mee.
Als de gefinancierde, opgepompte bubbels eenmaal barsten, zoals altijd onvermijdelijk het geval is, dan houdt het honend en denigrerend geproest tegenover de sceptici op van de kudde, die een kat in de zak zal blijken te hebben gekocht. Daarom is een manische toestand in de markt, die vaak geleidelijk begint, zo gevaarlijk, omdat roekeloosheid en overschatting uiteindelijk de overhand nemen.
Laten we enkele bubbels eens even de revue passeren: de Amerikaanse beursbubbel, die nu tweemaal zoveel waard is als de Amerikaanse economie (het gewicht in de MSCI-All Country World Index als percentage van het BNP), net zoals Japan in 1988 (de NIKKEI 225 Index is sindsdien 50% gedaald). De activa- en kredietbubbel in China, die haar financieele systeem, met een gigantisch aantal ‘schaduwbanken’, probeert te integreren met de rest van de wereld en bovendien de draai probeert te maken van een exporterend fabricage-land, met een ‘overschot’ van besparingen, naar een consumptie-maatschappij (nu nog slechts 37% van haar BNP tegenover 70% voor de meeste ontwikkelde landen). Die overgang is uiterst risicovol en de daarvan het gevolg zijnde economische schok, ook voor de rest van de wereld, wordt nog alom onderschat. Men heeft nog steeds geen lering getrokken uit wat Japan overkwam sinds 1988, die destijds in een vergelijkbare situatie verkeerde.
De wereldwijde bubbel in onroerend goed, met name kantoren en winkels, die hier en daar al duidelijke tekenen vertoont van ernstige afkoeling. De bubbel in technologie (vooral in ‘new era’ startende ondernemingen - ‘start-ups’). AMAZON, bijvoorbeeld, is sinds haar emissie in 1997 met ruim 51,000% in waarde omhoog geknald oftewel $ 1000 groeide uit tot $ 594,000 in de laatste 20 jaar. De bubbel in ETF’s en ‘passief’ vermogensbeheer. De bubbel in huizenprijzen in China, Canada, Australie, Nieuw Zeeland, New York, San Francisco, Toronto, Londen en Amsterdam. Nooit eerder zaten huishoudens over de gehele wereld zo diep in de schulden als nu, terwijl de besparingen grotendeels nogal wat te wensen overlaten.
De bubbel in grondstoffenprijzen, die nog lang niet rekening houdt met de wereldwijde overcapaciteit en de structureel tegenvallende economische groei. De bubbel in high-yield rommelobligaties (junk bonds), maar niet in kwaliteitsobligaties. De bubbel in opkomende markten, die financieel flink zijn verzwakt. De bubbel in wereldschuld als percentage van de totale economie. De waanzinnige bubbel in derivaten. De bubbels in studie- en autoleningen. De bubbels in kunst, wijn en hennep-cultuur (de Dines Potluck Index is in de laatste 15 maanden met 854% gestegen en de eerste POT ETF - Horizons Medical Marijuana Life Sciences ETF - HMMJ.TO - is al gelanceerd op 5 April j.l. op de beurs van Toronto. De grootste marijuana onderneming in Canada, Canopy Growth - WEED - , is al $ 1 miljard waard).
Wee je gebeente, als de stemming plotseling omslaat, om welke reden dan ook! Maar ‘insiders’ zien de bui al aankomen en verkopen bij de vleet (de Thomson Reuters Insiders Transaction Ratio is onlangs omhooggeschoten van 10% naar 62%).
Bubbels duren toch vaak veel langer dan verwacht? Ziet President Trump er niet uit als een mens met vleugels, een reddende engel, die economische groei doet herleven via belastingverlagingen en infrastruktuurinvesteringen? Misschien later, maar de markten liepen, in eerste instantie, veel te hard van stapel, toen Trump het presidentschap onverwachts gewonnen had. Regeren in een democratie is een ingewikkeld en langdurig proces, vooral als conservatieve Republikeinse muggenzifters (‘Freedom Caucus’) het hebben gemunt op een evenwichtige begroting. Daarom zullen belastingverlagingen en infrastruktuurinvesteringen voorlopig binnen de perken worden gehouden. Meer dan ooit zal medewerking van Democraten vereist zijn om de economie later aan te zwengelen.
Nauwelijks 3 maanden geleden, leek de wereldeconomie af te stevenen op een nieuwe opgaande cyclus, vol dierlijke instincten, vanwege hoge verwachtingen voor opwindende exportgroei naar China en Amerika. Naar nu blijkt, is de import-groei van China (+15%), Amerika (+3.5%) en Europa (0%) van de laatste 12 maanden voorlopig niet voor herhaling vatbaar. Een voortgaand herstel in productie en investeringen liet het afweten. Tegelijkertijd is er overal sprake van vermindering van het financieele hefboomeffect (‘kredietbeperking’), vooral in China. De wereldwijde krediet-impuls (de mate van krediet-verandering), die de wereldeconomie aan de gang hield, is nu negatief voor ‘t eerst in 3 jaar. De Federal Reserve Bank van Atlanta, bijvoorbeeld, heeft haar voorspelling voor economische groei in 2017 scherp naar beneden bijgesteld. Het is oppassen geblazen!
https://www.frbatlanta.org/-/media/Documents/cqer/researchcq/gdpnow/RealGDPTrackingSlides.pdf
Europa zou extra te lijden hebben onder een tegenvallende wereldeconomie, want de wereldhandel bepaalt een derde van haar BNP, wat procentueel tweemaal zo belangrijk is als Amerika. Verder is het aandeel van de Europese Unie in de wereldeconomie dalende, omdat de rest van de wereld veel sneller groeit en, niet in het minst, vanwege voortschrijdende vergrijzing:
https://fullfact.org/europe/eu-has-shrunk-percentage-world-economy/
Als klap op de vuurpijl, zit de Europese Unie midden in een bittere echtscheiding met het Verenigd Koninkrijk (‘Brexit’), waardoor voorkomen moet worden, dat dit enige navolging krijgt in de vorm van Frexit, Nexit of Grexit. De grote sta-in-de-weg voor verdere Europese integratie en een Federaal Europa, Groot-Brittannie, wordt nu ‘verwijderd’. De kosten en tijdsduur van de scheidingsovereenkomst zullen alle spuigaten uit kunnen lopen om de overige 27 lidstaten van de EU in het gareel te houden. Mocht er ook nog een economische wereldcrisis uit de lucht komen vallen, wat eens in de 80 jaar onvermijdelijk het geval is, dan zou dat een welkome rechtvaardiging vormen voor een definitieve Verenigde Staten van Europa. Inmiddels zou het Verenigd Koninkrijk misschien niet meer verenigd zijn en zouden die afzonderlijke Britse landen, na hun Soxit en Noxit, later weer binnen de Europese gelederen kunnen worden gebracht. Tenslotte kwam de Republiek van Texas in 1845 ook tot de slotsom om, na 9 jaar van onafhankelijkheid (van Mexico), zich aan te sluiten bij de Verenigde Staten. Droom of nachtmerrie? Je kunt maar beter je ogen bedekken...
MEDEDELING: Er zijn nu 3 soorten lidmaatschap. Welk lidmaatschap past bij u? Zie hiernaast voor nadere gegevens.
DIEDERIK SCHMULL 12 April, 2017
Westcliff-On-Sea, Essex, U.K.
===
