TEGEN EEN STENEN MUUR
Heeft Noord-Korea het, na een decennia-lang programma van, deels geheime, kernbewapening, nu waarachtig voor elkaar gekregen om de rest van de wereld naar haar hand te zetten? Elke poging om dit te voorkomen liep tegen een stenen muur aan. Een gruwelijk regime lijkt vaster in het zadel te zitten dan ooit, want enig schijnbaar gevaar van buitenaf is geweken. Het ziet ernaar uit dat het doel van afschrikking is bereikt. Niemand zal meer iets durven te zeggen of doen, wat dit regime niet welgevallig zou kunnen zijn. Anders is het over en uit, ook voor China! De volgende fase zou kunnen bestaan uit geforceerde onderhandelingen over de opheffing van bestaande en nieuwe sancties. Maar de uiteindelijke fase is waarschijnlijk niets minder dan een hereniging van Korea onder leiding van Noord-Korea, de DPRK. Dat is het soort afpersing, waarmee de wereld zich nu geconfronteerd ziet. Een extreem arm land met 25 miljoen inwoners kan dan, zonder slag of stoot, een uiterst rijk land met 50 miljoen inwoners inlijven. Een 60-jarige droom zou werkelijkheid worden. Stel je eens voor!
Enkele boeken over Noord-Korea (‘North Korea Confidential’ en ‘North Korea Undercover’) zullen nu voor menigeen wel verplichte lectuur worden, overigens zeer tegen de zin van het regime:
Tegelijkertijd lopen alle fanatieke Trump-haters nu meer dan ooit tegen een stenen muur. Sinds Trump’s verkiezing tot President, is het optimisme over de Amerikaanse economie (‘Consumer Comfort Index’), wat doorslaggevend is voor het tevredenheidscijfer van de gemiddelde kiezer, alleen maar gestegen naar een 16-jarig hoogtepunt:
Zelfs het aantal Amerikanen, dat afhankelijk is van voedselbonnen, is in het laatste jaar met 2 miljoen gedaald naar het laagste niveau sinds 2010. Maar er zijn nog steeds 41.5 miljoen Amerikanen daarvan afhankelijk, wat nog veel hoger is dan voor de Grote Financieele Crisis in 2008 (30 miljoen). Het toppunt was echter in 2013 (48 miljoen!):
Ondanks de algemene mening van vooral de media, is de steun voor Trump, sinds de verkiezingen in 2016, door het percentage van geregistreerde stemgerechtigden, dat waarschijnlijk ook stemt, volgens de bekende opiniepeiler Dick Morris, onveranderd gebleven (48%). Men kan nauwelijks volhouden, dat bijna de helft van de Amerikaanse kiezers racistische en fascistische idioten zouden zijn. Trump’s populariteit is momenteel veel hoger dan die van Merkel (Duitsland)(CDU/CSU: 38%), Macron (Frankrijk)(43%), Abe (Japan)(36%) en May (Verenigd Koninkrijk)(34%) en aanzienlijk hoger dan die van de reguliere media (‘mainstream media’) en het Congres van de Verenigde Staten (beiden slechts 20%!):
Trump is tegen de gevestigde orde en draait er niet omheen. Dat is genoeg voor zijn aanhangers. Ondanks al zijn controversieele uitspraken, die toch maar een geldigheidsduur schijnen te hebben van niet meer dan een Tweet en uitsluitend tot doel hebben om de vermeende tegenpartij van zijn stuk te brengen, zodat er een ‘overwinning’ kan worden geboekt. Er is voor Trump immers niets ergers dan een reputatie te krijgen als ‘verliezer’ (‘loser’), zoals dat bij hem ingeprent is door zijn vader en door Norman Vincent Peale (‘The Power of Positive Thinking’, 1952):
(Artikel van 2015):
Het doet er voorlopig niet toe, dat het Amerikaanse Congres dwarsligt en dat er maar weinig van zijn wetgeving doorkomt. Datzelfde probleem had ook de populaire John F. Kennedy in de jaren ‘60. Het gaat erom om een overdreven optimistische indruk te wekken, zodat ‘schuld’ altijd ergens anders terecht komt. Succes hangt niet noodzakelijkerwijs af van waarheid, maar van ‘alternatieve’ waarheid. Dit is trouwens een typisch Amerikaanse karaktertrek, die door Europeanen maar moeilijk wordt begrepen. Hoeveel tegenwind men ook ervaart, weiger om daaraan ooit toe te geven. Vandaar de draaideur van het Witte Huis. Als zakenman gaf Trump zijn ondergeschikten zelden een tweede kans (‘you’re done’). Trump won, juist omdat hij geen standaard-politicus is en zich niet gedraagt zoals het een President betaamt. Dat komt, omdat er grote frustratie heerst onder een groot gedeelte van de bevolking:
Bovendien is de kans levensgroot, dat de Republikeinen bij de tussentijdse verkiezingen van 2018 (‘Midterm’) hun meerderheid in de Senaat kunnen vergroten van 2 naar 10+ (een ‘Supermajority’ is 60+ zetels). Zo’n Supermajority zou reeds plaatsvinden als de Republikeinen slechts de Senaatsverkiezingen in die Staten zouden winnen, die Trump won in 2016. In dat geval zou de Republikeinse verkiezingsagenda vrij baan krijgen zonder enige parlementaire obstructie (‘filibuster’) van de Democraten. Dan is de nachtmerrie van alle Trump-haters compleet:
We zullen natuurlijk moeten afwachten, hoe Trump zich zal standhouden als de economie weer tegen een stenen muur loopt. Net zoals de alom aangekondigde orkaan Harvey, die Houston, de vierde grootste miljoenenstad in Amerika, op ongekende wijze teisterde, en waarop men toch niet was voorbereid vanwege de onophoudelijke regenval (80% bleek onverzekerd), zal de wereld totaal worden overrompeld door de volgende financieele wereldcrisis. Bijna niemand zal die crisis weer zien aankomen. Af en toe moet men de oren spitsen om de signalen op te vangen van hele, hele zware tijden. Zulke tijden werpen vaak hun schaduw ver vooruit, maar het is menselijk om die signalen zo lang mogelijk te negeren. Juist als er geen vuiltje aan de lucht lijkt, moet men zich afvragen of dat niet de stilte is voor de storm. Wordt eenmaal het noodsein S.O.S. gegeven, dan is het te laat.
Tijdens de ‘Grote’ Financieele Crisis van 2007 tot 2009 stond de wereld aan de rand van de afgrond. Huizenprijzen waren in 100 jaar niet gedaald, waardoor men alle gebruikelijke criteria voor hypotheekverstrekking had laten varen. Bijna iedereen, die er als mens uitzag, kon, met of zonder inkomen, een hypotheek bemachtigen! De wereld heeft het geweten en liep tegen een stenen muur aan. Opeens vervloog elk vertrouwen. De bevriezing van de meeste markten leek op handen te zijn. Banken werden met sluiting bedreigd. Geld halen uit geldautomaten was plotseling niet meer vanzelfsprekend. Een herhaling van de Grote Depressie van 87 jaar geleden hing in de lucht. Maar de meest radikale monetaire maatregelen ooit, zorgden er toen voor, dat de Amerikaanse economie slechts 5% inkromp. Tijdens de vorige Grote Depressie, tussen 1929 en 1938, was er sprake van een inkrimping van liefst 27%.
Tussen 2007 en 2009 stortte de beurswaarde weliswaar in met gemiddeld 50%, maar sindsdien vond er een scherp herstel plaats, waarbij de totale beurswaarde in de wereld (Bloomberg World Stock Market capitalisation), in September, 2017, een historisch hoogtepunt heeft bereikt van ruim $ 80.000 miljard (105% van het wereldwijde Bruto Nationaal Product). De beursstijging in Amerika van zo’n 300% in 9 jaar, was vooral te danken aan de gigantische, kredietgedreven, inkoop van aandelen van de bedrijven zelf. Krediet is immers nog steeds aftrekbaar van de belasting (‘tax efficient’) en de beloning van bedrijfsdirecties is gekoppeld aan de prestatie van het aandeel:
The great Debt-For-Equity SWAP:
Dat verklaart, waarom de, met schuld beladen, S&P 500 aandelenindex nu 150 tot 170% duurder is dan alle historische waarderingsmaatstaven (‘Margin Adjusted CAPE’), duurder dan in 1929 en in 2000. De rente is historisch weliswaar extreem laag, maar de reeele economische groei van de laatste 10 jaar was slechts de helft van het historisch gemiddelde sinds 1950. Ook de gemiddelde winstgroei van ondernemingen in de S&P 500 is in de laatste 10 jaar minder dan de helft van die sinds 1950, inclusief de inkoop van eigen aandelen.
Wat nu? De aap komt straks uit de mouw! De wereld staat aan de vooravond van DEFLATIE en NOG MEER NEGATIEVE RENTE. De Commodity Research Bureau (CRB) index (in USD) daalt al sinds Januari, 2017. Het rendement van de 10-jarige U.S. Treasury daalt al sinds December, 2016 (wat de waardering omhoog stuwde). De Amerikaanse Consumentenprijsindex (CPI) is ernstig verzwakt en heeft haar veerkracht verloren. De S&P 500 index doet nog alsof er niets aan de hand is, maar het is een kwestie van tijd, dat het gemiddelde aandeel ook tegen een stenen muur aanloopt. Vooral de 4 Technologie-giganten ( Facebook, Amazon, Netflix en Google -Alphabet-, oftewel de ‘FANG’s’), die sinds Januari, 2015, 40% van de stijging van de S&P 500 voor hun rekening namen, en nu net zo overgewaardeerd zijn als Microsoft, Dell, Intel en Cisco in 2000, voordat er een ineenstorting volgde van liefst 75%. Natuurlijk beweren de liefhebbers, dat men die favoriete aandelen niet begrijpt!
Vergeet nooit, dat de signalen van de slimme obligatiemarkt veel meer betekenen dan die van andere markten. Slechts enkele moedige waarnemers zagen de beurs-ineenstortingen van 2000 - 2002 en van 2007 - 2009, in de orde van grootte van 50 to 60%, aankomen. Die waarnemers waren natuurlijk ‘te vroeg’, maar dat is niet relevant, want na beide dalingen was het 6-jarig respectievelijk 14-jarig totale rendement, boven het rendement van Treasuries, helemaal weggevaagd. Degenen, die dus een fase van euforie en manie willen afwachten, terwijl de markt waanzinnig overgewaardeerd lijkt, spelen eigenlijk met vuur. De geduldige, 86-jarige Warren Buffett (netto-vermogen: $ 77 miljard) heeft sinds 2014 de kaspositie van Berkshire Hathaway fors uitgebreid naar liefst $ 100 miljard, een absoluut record, wat neerkomt op ruim 40% van de waarde van de totale portefeuille. ‘Wie geen geduld heeft, is zeer arm’ (Shakespeare)!
Maar wat kan er dit keer dan mogelijk misgaan? Europa, Japan en de Opkomende Markten hebben toch de wind mee? Is de stabiliteit van China niet benijdenswaardig? Daar wringt de schoen. China loopt straks ook tegen een stenen muur aan! Vergeet alle verhalen over de noodlottige ondergang van de Dollar en het begin van een Chinese wereldoverheersing.
Een dramatische devaluatie van de Chinese Yuan tegenover de Amerikaanse Dollar staat juist voor de deur. Als dat gebeurt, kan de rest van de wereld niet achterblijven. Een woelige situatie van wereldwijde concurrerende devaluaties (valuta-oorlog) staat op het menu. Het is opletten geblazen, zodra het 19de Nationale Congres van de Chinese Communistische Partij op 18 October a.s. achter de rug is. Xi Jinping wordt dan waarschijnlijk verreweg de machtigste leider van China sinds Mao Zedong, terwijl de overige 6 leden van het Politburo, de echte machthebbers van China, veel minder in de melk te brokkelen zullen hebben. Dat zal nodig zijn, omdat een hele erge krediet- en valutacrisis onvermijdelijk wordt. China’s reserves, exclusief de illiquide beleggingen, kunnen binnen het komende jaar uitgeput raken. De binnenkomst van Dollars lijkt al te zijn opgedroogd. Na de noodzakelijke sanering van het bankwezen, zal er bar weinig overblijven voor de verdediging van de wisselkoers van de Yuan. Er is kans op een tekort in reserves van enkele duizenden miljarden, want de juiste stand van zaken is een staatsgeheim en alleen bekend bij enkele ingewijden.
Sinds de vorige devaluatie-schokken van de Yuan in 2015 en 2016, kijkt de wereld onterecht de andere kant op, want de Chinese krediet-problematiek is allesbehalve ‘onder controle’. De schuld als percentage van de economie is in de laatste 10 jaar verdubbeld. Men moet nu rekening houden met een economische ramp van ongekende omvang, welke de wereld in een structurele deflatie zal doen onderdompelen vanwege de ‘export’ van de Chinese overcapaciteit. Het bedrijfsmodel was groei zonder winstoogmerk. De beruchte spoorweg-manie van 1840 tot 1850 in Amerika en Engeland, waarna een economische depressie volgde, is een toepasselijke vergelijking. De Bank of International Settlements (BIS) stak onlangs haar zorgen hierover niet onder stoelen of banken:
Iedereen in China heeft zijn zinnen gezet op groei en vooral op hoeveel de huizenprijzen weer zullen stijgen. Het schijnbare Chinese wonder! In het afgelopen jaar zijn de prijzen van onroerend goed, ook op vele onaantrekkelijke plekken, waar niemand zou willen wonen, blijkbaar weer met 100 tot 400% gestegen. De speculatie is weer uit de hand gelopen. Het is een piramidespel zonder weerga, met de ene spookstad na de andere. Tot nu toe heeft de Chinese overheid de eerste tegenvallers in de doofpot kunnen stoppen. De prijsdaling van 50% in Ordos in 2011, bijvoorbeeld, was volgens de officieele cijfers slechts 4%.
Er bestaat geen onafhankelijke pers of vrije meningsuiting. Menige kapitaalkrachtige zakenman verdwijnt regelmatig, zonder enig nieuws of hij wel of niet in leven is. Een hoge overheidsfunctionaris, die op pensioen gaat, mag het land niet verlaten. Vandaar dat de kapitaalvlucht, met onderbrekingen, gewoon doorgaat. Zo kan men een buitenlandse lening krijgen op Yuan-deposito’s in China. Maar zo’n Yuan-deposito raakt dan in gebreke (default). Op die manier kan de Chinese elite binnenlandse valuta’s (Renminbi) verruilen voor harde valuta, voornamelijk Dollars, waarmee buitenlandse activa worden gekocht voor de familie.
Maar uit alles blijkt, dat er, vroeg of laat, een einde moet komen aan de herfinanciering van dit roulette spel. China kan de geldhoeveelheid niet oneindig vergroten zonder een hoge prijs te betalen. Zonder voldoende harde valuta, voornamelijk Dollars, stopt alles. De overgang van een investerings- naar een consumptiemaatschappij vindt, historisch gezien, meestal niet plaats zonder een economische depressie.
Consumptie, als percentage van de economie, is in China nog steeds ver beneden het gemiddelde van vergelijkbare landen en is lager dan 10 jaar geleden, terwijl besparingen 46% van het Bruto Nationaal Product bedragen. Die besparingen moeten nog steeds worden aangesproken om de krediet-schade van de vorige Azie-crisis in 1997 te betalen. De absolute consumptiecijfers zijn natuurlijk veel hoger, omdat de Chinese economie in de laatste 10 jaar aanzienlijk is gegroeid. Maar de vraag is nu of er een kink in de kabel komt:
MEDEDELING: Er zijn nu 5 soorten van lidmaatschap. Welk lidmaatschap past bij u? Leden kunnen profiteren van extra, mogelijk winstgevende, informatie via o.a. een reeks van regelmatige PAMFLETTEN. Van harte welkom bij de club! Velen onder u zijn al 10 jaar of langer trouwe volgers. Zie hiernaast voor nadere gegevens.
DIEDERIK SCHMULL 5 September, 2017 Westcliff-On-Sea, ESSEX, U.K.
